Daha önceki yazımız olan Hasan Kıran’ ı Tanıyalım makalemiz ile sanatçı hakkında bilgi edinmiştik. Bu yazıda ise sanatçının seçtiğim baskı çalışmalarından örnekleri inceleyelim.
Hasan Kıran Baskıları
Mavi düş baskısı dikey düzlemde bir kompozisyona sahiptir. Turuncu tonları renk kullanımı ile kompozisyonda denge sağlanmıştır. Resmin altındaki koyu leke ve yukarı doğru kıvrılarak uzanan merdiven ile ve merdiveni kesen çit ile biçimsel denge de sağlanmıştır. Sol üst köşedeki güneş benzeri temsili dairesel açık tonda lekeye karşılık hemen sağ altında bulunan koyu leke kullanılmıştır. Yer yer kullanılan beyaz tonlar da resmin genel kompozisyonunda denge sağlanmasına yardımcıdır.
Tüm bu veriler ele alındığında kurgunun hiyerarşik düzeninin açık-koyu, dikey-yatay ve soğuk-sıcak ilişkisi üzerine kurulduğu görülür.
Bu çalışmada siyah leke olarak gözümüze çarpan boğa başı simetrik olarak tasvir edilmiştir. Egemen siyah lekenin içerisinde Çatalhöyük duvar resimlerinde karşımıza çıkan av sahneleri kırmızı tonlar ile betimlenmiştir. Siyah lekenin etrafını çevreleyen gri tonlar resmin bir bütün olarak algılanmasına yardımcı olur. İki yan tarafta bulunan dikey şeritler kompozisyonda dengenin sağlanmasına yardımcı olmaktadır.
“Bereketi simgeleyen Ana Tanrıça Kültü’nde erkek ögeyi boynuzlu boğa başlarının temsil ettiği düşünülmekte ve boğa kutsal sayılmaktadır. Bu düşünceye hizmet eder şekilde resimde hakimiyet kuran büyük siyah lekeye karşılık zaman zaman sadeleştirilerek kullanılan küçük motifler birer yardımcı öge olarak kompozisyonda bütünlüğü sağlamaktadır. Üst kısımda duran küçük dikdörtgen yapı ortadan ikiye ayrıldığında çadır görüntüsü solda yoğunlaşan küçük motiflere karşı sağ tarafa bilinçli bir şekilde konumlandırılmış böylelikle kompozisyonun dengesi sağlanmıştır. “
(Yiğit, 2016)
Fon figür ilişkisi yatay düzlem üzerine dikey figürler olarak zıtlık oluşturacak şekilde kullanılmıştır. Ayrıca yine zıt renklerle kompozisyon dengelenmiştir. Kütlesel yapıların sınırlarını belirleyen kahve rengi tonlarında çizgiler konturları oluşturmaktadır. Ayrıca insan figülerinde de kahve rengi tonları kullanılmıştır. Kütlesel yapıların içinde dolanan dokular resimde yatayda oluşan ritim etkisi yaratmıştır. Fondaki dokular ile bu durum da dengelenmektedir.
İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi (IMOGA)’inde bir çok ülkeden sanatçıların ürettiği bini aşkın eser bulunmaktadır. Bağışlanan ve satın alma yoluyla koleksiyona eklenen çalışlarala dünyanın sayılı müzelerinden biri olmayı başarmıştır. Sonraki yıllarda ise farklı baskı teknikleri uygulayan pek çok yerli sanatçının katılımıyla baskı sergilerinin düzenlendiği görülür. Bu katılımcılardan biri olarak Hasan Kıran karşımıza çıkar. ( Aslıer, 1985)
Genel olarak ağaç baskı ile çalışan sanatçı eserlerinde şamanizmin imgelerinden faydalanmıştır.
DÖNGÜ SERGİSİ
Döngü isimli sergisinde şaman inancını konu alan ağaç baskı çalışmaları ile bir rituel afmosferinde yerleştirme ile desteklenmiştir. Zeminin tamamını kaplayan talaş spiraller ile kambur figürlerin performansına izleyici eşlik eder. Tüm bu bütünlük ortamı bulundukları mekanla ilişki içindedir. Spiral biçimlerin oluşturduğu sonsuzluk hissi ve buna eşlik eden yrüyüş halindeki kambur insanların hareketleri günümüzün döngüsel olaylarına gönderme niteliğindedir. (Kıran, 2016)
İzleyici mekana girdiğinde talaşların meydana getirdiği spiraller ile karşılaşır. Bu talaşlar sanatçının baskı kalıplarını oluştururken ortaya çıkan talaşlardır. Spiraller birbirinin devamı şeklinde bir ilişki halinde mekana yerleştirilmiştir. Varoluşun ve sonsuzluğun temsilidir.
Duvarda basılı olanlar ise beş metreyi geçen baskı çalışmaları siyah beyaz kalıplar ile birlikte sergilenmiştir. Izleyici burada hem gerçekleştirilmiş ağaç baskı çalışmasını hem de onu meydana getiren kalıbı bir arada görmektedir. Başlangıç ve sonuç ilişkisi içindeki bu sunum izleyicide sonsuzluğu hissettirir.
“Spiral talaşlar arasında dolaşan izleyici, uzun ve köklü geçmişe sahip baskı resim üretimini ve hayatı var eden tekrarları hatırlatan Kıran’ın figürleriyle kendi dünyası arasında bağ kurmaya itilmiştir. Sanatçı, eseri mekana göre kurgulayarak şamanlık geleneğine de gönderme yapmıştır. Kendi kavramsal altyapısı ile farklı mekanlarda izleyici ile buluşan eserler, hem içerik hem de üretim yöntemi açısından gelenek ve günceli bir arada sunmuştur.
(Ateş, 2009)
Kaynaklar:
- Selvihan Kılıç Ateş, “Dönğü, Hasan Kıran Baskı Resimleri İle Geleneğin Dönüşümü” İdil Dergisi, Cild 6, Sayı 33, 2009
- Hasan Kıran. “Çağdaş Baskıresim Sanatına Genel Bir Bakış.“Anadolu Üniversitesi Sanat & Tasarım Dergisi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi, 2016
- Mustafa Aslıer, “Son Yüzyılda Türkiye’de Özgün Baskı Resim Sanatı” Hacettepe Üniversitesi, GSF Yayınları, 1985. Ankara